حریم داران ولایت

مقدمه

آنچه در این مقاله از نظر می گذرانید بحثی مستند پیرامون موضوع جنجال برانگیز تعدد ازواج است . البته با توجه به حساسیتی که بعضی از افراد از روی کم آگاهی و بعضی از روی احساسات با این موضوع دارند سعی شده در استدلال ها نهایت دقت و توجه به احتمالات مخالف با برداشت استفاده شده بدون بیان آنها صورت گیرد از این رو به ذکر چند دلیل مختصر و محکم بسنده کرده و از طولانی کردن ادله خودداری خواهد شد ان شاء الله .

تعدد ازواج از نگاه قرآن

شاید اول آیه ای که در این باب بسیار مورد بحث و نظر است آیه 3 سوره مبارکه نساء است

وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلا تُقْسِطوا فى الْیَتَمَى فَانکِحُوا مَا طاب لَکُم مِّنَ النِّساءِ مَثْنى وَ ثُلَث وَ رُبَعَ  فَإِنْ خِفْتُمْ أَلا تَعْدِلُوا فَوَحِدَةً أَوْ مَا مَلَکَت أَیْمَنُکُمْ  ذَلِک أَدْنى أَلا تَعُولُوا

و اگر مى‏ترسید که (بهنگام ازدواج با دختران یتیم ) عدالت را رعایت نکنید ، ( از ازدواج با آنان ، چشم ‏پوشى کنید و ) با زنان پاک (دیگر) ازدواج نمائید ، دو یا سه یا چهار همسر و اگر مى‏ترسید عدالت را (درباره همسران متعدد) رعایت نکنید ، تنها یک همسر بگیرید

در صدر آیه موضوع دختران یتیم مورد بحث است و در ذیل با ذکر یک قائده کلی به ادامه می پردازد و این قائده جدای از آن صدر ، مستقل و کامل می باشد و این گونه نیست – آنگونه که بعضی تصور نموده اند - که فقط مربوط به دختران یتیم باشد .

در این قائده کلی که درباره کیفیت و کمیت همسر گزینی بحث می کند در یک بیان کلی می فرمایید :

با زنان پاک ازدواج کنید دو تا ، سه تا و یا چهار تا و اگر ترسیدید که نتوانید عدالت را میان همسرانتان رعایت کنید به یک همسر و یا داشتن کنیز اکتفا کنید

لازم است پیش از ورود در نحوه استدلال بر آیه نکاتی از تفسیر آیه متذکر شویم :

اگر در این معنا دقت شود و آنگاه مجددا به مطالعه آیه بنگرید که مى‏فرماید : و ان خفتم الا تقسطوا فى الیتامى فانکحوا ، آن وقت ارتباط آن را با آیه قبلش و آتوا الیتامى اموالهم خوب مى‏فهمیده می شود و روشن مى‏شود که آن آیه در بین کلام جنبه ترقى را دارد و نهى در آیه قبلى را ترقى مى‏دهد و معناى مجموع دو آیه چنین مى‏شود : در باره ایتام تقوا پیشه کنید ، و خبیث را با طیب عوض ننمائید و اموال آنان را مخلوط با اموال خود مخورید ، حتى اگر ترسیدید که در مورد دختران یتیم نتوانید رعایت عدالت بکنید و ترسیدید که به اموالشان تجاوز کنید و از ازدواج با آنها به همین جهت دل چرکین بودید ، مى‏توانید آنان را به حال خود واگذار نموده و با زنانى دیگر ازدواج کنید با دو نفر ، سه نفر و چهار نفر و اگر . . .

نکته‏اى که در این تعبیر هست به این که : به جاى این که بفرماید : فانکحوا من طاب لکم ... ، فرمود : ما طاب لکم و این بدین خاطر بود که زمینه را براى بیان تعداد همسران فراهم کند . توضیح اینکه اگر فرموده بود : پس با هر کس دلتان مى‏خواهد ازدواج کنید ، در این بیان دیگر صراحتی بر جواز تعدد ازواج نبود و دیگر جا براى گفتن : یکى ، دو تا ، سه تا ، چهار تا باقى نمى‏ماند ، لذا فرمود : هر چه دلتان مى‏خواهد ازدواج کنید ، یکى ، دو تا ، سه تا ، چهار تا . که این بیان علاوه بر جواز چند همسری و تعدد ازواج دلالتی صریح بر ترجیح این امر نیز دارد .

نکته دیگر درباره کلمه مثنى و ثلاث و رباع : کلمه مثنى بر وزن مفعل است و کلمه ثلاث و رباع بر وزن فعال است ، و این دو وزن ( مفعل و فعال ) در باب اعداد ، دلالت بر تکرار ماده مى‏کند ، در نتیجه معناى مثنى دو تا دو تا و معناى ثلاث سه تا سه تا و معناى رباع چهار تا چهار تا است و چون خطاب در آیه به تمامى مردم است ، نه به یک نفر ، لذا هر یک از این سه کلمه را با حرف واو از دیگرى جدا کرد تا تخییر را برساند و این معنا را افاده کند که هر یک از مؤمنین اختیار دارند در اینکه دو یا سه و یا چهار نفر همسر براى خود انتخاب کنند ، از آنجا که کل مردم در اینجا مخاطب مى‏باشند ، عددهاى دو ، سه و چهار باید در قالب کلماتى ادا شوند که بیانگر تکرار است که آن کلمات عبارتند از : مثنى ، ثلاث و رباع .