بهانه ای به نام عدالت
اگر دگر بار به این آیه شریفه نظر کنیم نکاتی چند پیرامون مسئله قسط و عدل به نظر میرسد :
وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلا تُقْسِطوا فى الْیَتَمَى فَانکِحُوا مَا طاب لَکُم مِّنَ النِّساءِ مَثْنى وَ ثُلَث وَ رُبَعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلا تَعْدِلُوا فَوَحِدَةً أَوْ مَا مَلَکَت أَیْمَنُکُمْ ذَلِک أَدْنى أَلا تَعُولُوا
و اگر مىترسید که (بهنگام ازدواج با دختران یتیم ) عدالت را رعایت نکنید ، ( از ازدواج با آنان ، چشم پوشى کنید و ) با زنان پاک (دیگر) ازدواج نمائید ، دو یا سه یا چهار همسر و اگر مىترسید عدالت را (درباره همسران متعدد) رعایت نکنید ، تنها یک همسر بگیرید
1. جمله وَ إِنْ خِفْتُمْ تنها سه بار در قرآن آمده که دو بار آن درباره زنان و خانواده است یکی درباره ازدواج و یکی برای جلوگیری از طلاق که در هر دو مورد به نوعی ترس از فرو پاشیدن اصل نظام خانواده مطرح است .
2. درباره زنان یتیم میفرماید وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلا تُقْسِطوا ولی درباره ازدواج با زنان دیگر میفرماید فَإِنْ خِفْتُمْ أَلا تَعْدِلُوا که میان معنای قسط و عدل اندک تفاوتی هست که این تعبیر از ظرافت های بیان قرآن است . که معنای قسط بنا بر آنچه از کتب لغت بر می آید چنین است : الْقِسْطُ: هو النّصیب بالعدل کالنّصف و النّصفة. قال تعالى: لِیَجْزِیَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ بِالْقِسْطِ [یونس/ 4]، وَ أَقِیمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ [الرحمن/ 9] و درباره عدل چنین آمده است : العَدَالَةُ و المُعَادَلَةُ: لفظٌ یقتضی معنى المساواة، و یستعمل باعتبار المضایفة، و العَدْلُ و العِدْلُ یتقاربان، لکن العَدْلُ یستعمل فیما یدرک بالبصیرة کالأحکام و العِدُل و العَدِیلُ فیما یدرک بالحاسّة، کالموزونات و المعدودات و المکیلات، فالعَدْلُ هو التّقسیط على سواء ، یعنی قسط آن چیزی است که از روی عدل به کسی دهند و به نوعی نتیجه عدل است و عدل به معنی مساوات است { بین افرادی با حق مساوی } . و شاید مقصود آن بوده که بفرماید سهم یتیمان بر اساس عدالت داده شود و در دادن سهمشان ستمی به ایشان نگردد ولی در میان همسران چیزی که اهمیت بیشتری دارد خود رفتار عادلانه است ، تا بهره ای که به صورت عادلانه و مساوات بهر یک داده شود گرچه با وجود عدالت در میان همسران سهم و بهره ی هر کدام نیز به صورت عادلانه داده خواهد شد .
